Mały znaczy prościej? O uproszczeniach w sprawozdawczości finansowej dostępnych dla małych jednostek
Definicja jednostek małych i pierwsze uproszczenia w sprawozdawczości znalazły się w nowelizacji ustawy o rachunkowości, która weszła w życie dnia 23 września 2015 roku.
Od tego momentu zakres możliwych ułatwień dla przedsiębiorców ulegał stopniowemu rozszerzaniu, a progi kwalifikacyjne – podwyższaniu. Ostatnia zmiana została dokonanana ustawą z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1863), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2025 r. Dzięki tej nowelizacji zwiększył się krąg jednostek mogących skorzystać z dostępnych uproszczeń.
W poniższym tekście opisane zostały wszystkie uproszczenia wynikające z ustawy o rachunkowości, zarówno w zakresie sprawozdawczości finansowej jak i ewidencji niektórych transakcji w księgach rachunkowych. Dodatkowo w artykule zaprezentowane zostały reguły kwalifikacji do jednostek małych oraz wymogi formalne jakie Spółka musi spełnić, aby móc skorzystać z ustawowych uproszczeń.
Jednostka mała czyli jaka – definicja
Zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 3 ust. 1c) jednostką małą jest spółka handlowa (osobowa i kapitałowa), która zarówno w roku obrotowym za który sporządzane jest sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym dany rok obrotowych, nie przekroczyła dwóch z trzech następujących wielkości:
- 33 000 000 PLN – wartość sumy bilansowej na koniec roku obrotowego
- 66 000 000 PLN – wartość przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów w danym troku obrotowym
- 50 osób – wielkość średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty
W związku z faktem, iż stosowanie uproszczeń, jest dobrowolne, konieczne jest również podjęcia uchwały przez organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe wskazującej zastosowane uproszczenia.
Nowelizacja ustawy o rachunkowości z końcówki 2024 roku, wprowadziła w tym zakresie pewne uproszczenia tj. jeśli jednostka spełnia kryteria kwalifikujące ją jako jednostkę małą, a zgodnie z art. 64 podlega obowiązkowi badania, to nie ma obowiązku sporządzenia zestawienia zmian w kapitałach i rachunku przepływów pieniężnych, bez konieczności podejmowania uchwały przez Zgromadzenie Wspólników o stosowaniu w/w uproszczenia. Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 49c ust.1 UoR decyzji Zgromadzenia Wspólników w zakresie sprawozdawczości wymagają jedynie:
- wybór wariantu sporządzania sprawozdania finansowego (wskazanie stosowanego załącznika do UoR)
- rezygnacja ze sporządzania sprawozdania z działalności.
Kolejny wymóg związany z decyzją o stosowaniu uproszczeń dotyczy konieczności dostosowania polityki rachunkowości oraz wprowadzenia do sprawozdania finansowego, tak aby w adekwatny sposób opisały one przyjęte zasady ewidencji transakcji oraz sprawozdawczości i stosowane uproszczenia
Status jednostki małej traci się, jeśli w dwóch następujących po sobie latach przekroczone zostaną wspomniane wyżej progi ustawowe.
Sprawozdanie małej jednostki
Jednostka mała, po spełnieniu powyższych wymagań, może sporządzać roczne sprawozdanie finansowe zgodnie z załącznikiem numer 5 do ustawy o rachunkowości. Kompletne sprawozdanie finansowe składa się z następujących elementów:
• wprowadzenie do sprawozdania finansowego, z uwzględnieniem opisu uproszczeń stosowanych przez Spółkę,
• uproszczony bilans, zawierający wybrane pozycje aktywów i pasywów (wskazane w ustawie),
• uproszczony rachunek zysków i strat,
• uproszczoną informację dodatkową zgodną z załącznikiem numer 5 do ustawy o rachunkowości.
Jak zostało wspomniane wyżej, zgodnie z ustawą o rachunkowości jednostka mała, której sprawozdanie podlega obowiązkowemu badaniu sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta zwolniona jest ze sporządzania zestawienia zmian w kapitale własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych.
Zgodnie z art. 49c ust.1 UoR po podjęciu stosownej uchwały spółka mała może odstąpić od sporządzania sprawozdania z działalności zarządu. Dodatkowym wymogiem przy stosowaniu tego uproszenia jest konieczność uwzględnienia w informacji dodatkowej noty dotyczącej nabycia udziałów własnych – co wynika z art. 49 ust. 5 UoR.
Spółki małe, które zdecydują się na sporządzanie sprawozdania z działalności zgodnie z art. 49 ust. 6 mogą nie publikować informacji wynikających z art. 49 ust. 3 pkt. 2 tj. kluczowych niefinansowych wskaźników efektywności związanych z działalnością jednostki oraz informacji dotyczących zagadnień pracowniczych i środowiska naturalnego.
Uproszczenia w ewidencji
Oprócz uproszczeń dotyczących sporządzania rocznego sprawozdania finansowego ustawa o rachunkowości przewiduje dodatkowe ułatwienia w ujmowaniu niektórych transakcji gospodarczych. Od 2016 roku małe spółki mogły skorzystać z następujących udogodnień:
- klasyfikacja umów leasingu według kryteriów określonych przepisami prawa podatkowego zamiast przepisami art. 3 ust. 4 i 5 UoR (uproszczenie wynika z art. 3 ust. 6 UoR) – przepis ten pozwala na pozabilansową ewidencję leasingowanych środków trwałych, czyli na odnoszenie całej raty leasingowej bezpośrednio w koszty operacyjne,
- brak obowiązku ustalania rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku (uproszczenie wynika art. 37 ust. 10 UoR)
- wycena instrumentów finansowych na podstawie art. 28 i art. 35 ustawy o rachunkowości, bez konieczności stosowania rozporządzenia ministra finansów w sprawie zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu instrumentów finansowych z 12 grudnia 2001 roku z późniejszymi zmianami (uproszczenie wynika z art 28b. UoR)
- obliczając koszt wytworzenia produktu zgodnie z art. 28 ust. 3 UoR, jednostka może do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych, przy czym ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od ceny sprzedaży netto, (uproszczenie wynika z art. 28 ust. 4a UoR)
Kolejne uproszczenia weszły w życie wraz z ustawą z dnia 9 listopada 2018 o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uroszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz.U. poz. 2244) i znalazły swoje odzwierciedlenie również w ustawie o rachunkowości. Nowe przepisy umożliwiły małym jednostkom:
- rezygnację z zachowania zasady ostrożności przy wycenie składników aktywów i pasywów w zakresie tworzenia odpisów aktualizujących wartość aktywów oraz tworzenia rezerw na zobowiązania (w tym na znane jednostce ryzyko i grożące straty) (uproszczenie wynika z art. 7 ust. 2b UoR)
- możliwość dokonywania odpisów umorzeniowych i amortyzacyjnych środków trwałych według zasad podatkowych (uproszczenie wynika z art. 32 ust. 7 UoR)
- niedokonywanie biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów dotyczących przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych, do katalogu tych rozliczeń zaliczają się m.in. tytuły dotyczące niewykorzystanych urlopów, odpraw emerytalnych i rentowych czy nagród jubileuszowych. (uproszczenie wynika z art. 39 ust. 6 UoR)
Z wyżej wymienionych uproszczeń wprowadzonych w 2018 roku, mimo statusu jednostki małej nie mogą korzystać spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne i spółki jawne lub komandytowe, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej oraz jednostek sektora finansów publicznych o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej – co wynika wprost z art. 7 ust. 2c, art. 32 ust. 8 oraz art. 39 ust. 7 ustawy o rachunkowości.
Na co zwrócić uwagę?
Przy stosowaniu uproszczeń przewidzianych w ustawie o rachunkowości należy pamiętać o tym, iż sprawozdanie finansowe powinno jasno i rzetelnie przedstawiać sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy Spółki. W przypadku, gdy uproszczenia powodują istotne zniekształcenie obrazu sytuacji spółki, wówczas nie powinny być one zastosowane. Za istotne należy uznać wszelkie informacje, które mogą wpłynąć na decyzję podejmowane na podstawie sprawozdań przez ich użytkownika. W polityce rachunkowości powinno się określić sposób ustalania istotności przyjętej podczas sporządzania sprawozdania finansowego, co pozwoli użytkownikowi na lepsze zrozumienie informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym.
Jak zostało wspomniane powyżej, należy pamiętać, że wszelkie użyte uproszczenia muszą zostać zawarte w polityce rachunkowości oraz we wstępie do sprawozdania finansowego, a organ zatwierdzający sprawozdanie musi podjąć stosowną uchwałę, która może zostać podjęta w trakcie roku obrotowego z zastosowaniem od pierwszego dnia trwającego już roku.
Ważne również jest zachowanie porównywalności danych w zawartych sprawozdaniu finansowym, dlatego należy pamiętać o ujawnieniu wpływu zastosowanych zmian na dane finansowe, poprzez sporządzenie dodatkowej kolumny z przekształconymi danymi oraz zawarciu w informacji dodatkowej opisu wprowadzonych zmian.
____
Zachęcamy do kontaktu w razie jakichkolwiek pytań dotyczących przedstawionych powyżej kwestii
Konrad Dudziak
Manager
