Mały znaczy prościej? O uproszczeniach w sprawozdawczości finansowej dostępnych dla małych jednostek
Definicja jednostek małych i pierwsze uproszczenia w sprawozdawczości znalazły się w nowelizacji ustawy o rachunkowości, która weszła w życie dnia 23 września 2015 roku. Od tamtego czasu zaszło wiele zmian w zakresie możliwości stosowania uproszczeń, znacząco podwyższone zostały progi kwalifikacyjne oraz rozszerzony został katalog uproszeń. Innymi słowy coraz więcej jednostek może korzystać z wachlarza zwolnień które w istotnym stopniu ułatwiają ich sprawozdawczość. W poniższym tekście opisane zostały wszystkie uproszczenia wynikające z ustawy o rachunkowości, zarówno w zakresie sprawozdawczości finansowej jak i ewidencji niektórych transakcji w księgach rachunkowych. Dodatkowo w artykule zaprezentowane zostały reguły kwalifikacji do jednostek małych oraz wymogi formalne jakie Spółka musi spełnić, aby móc skorzystać z ustawowych uproszczeń.
Jednostka mała czyli jaka – definicja
Zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 3 ust. 1c) jednostką małą jest spółka handlowa (osobowa i kapitałowa), która zarówno w roku obrotowym za który sporządzane jest sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym dany rok obrotowych, nie przekroczyła dwóch z trzech następujących wielkości:
- 25 500 000 PLN – wartość sumy bilansowej na koniec roku obrotowego
- 51 000 000 PLN – wartość przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów w danym troku obrotowym
- 50 osób – wielkość średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty
Spełnienie powyższych progów nie wystarczy. Ponieważ stosowanie uproszczeń, jest dobrowolne, konieczne jest podjęcia przez organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe stosownej uchwały.
Kolejny wymóg związany z decyzją o stosowaniu uproszczeń dotyczy konieczności dostosowania polityki rachunkowości oraz wprowadzenia do sprawozdania finansowego, tak aby w adekwatny sposób opisały one przyjęte zasady ewidencji transakcji oraz sprawozdawczości.
Uwaga, status jednostki małej można utracić, jeśli w dwóch następujących po sobie latach przekroczone zostaną progi ustawowe.
Niestety nie wszystkie Spółki mogą korzystać z uproszczeń, wyjątki zostały wskazane przez ustawodawcę w artykule 3. ust. 1e ustawy o rachunkowości. Do wyjątków zaliczają się miedzy innymi Spółki działające na podstawie prawa bankowego, przepisach o ubezpieczeniach oraz jednostki sektora finansów publicznych.
Sprawozdanie małej jednostki
Jednostka mała, korzystająca z uproszczeń sporządza roczne sprawozdanie finansowe zgodnie z załącznikiem numer 5 do ustawy o rachunkowości. Kompletne sprawozdanie finansowe składa się z następujących elementów:
• wprowadzenie do sprawozdania finansowego, z uwzględnieniem opisu uproszczeń stosowanych przez Spółkę,
• uproszczony bilans, zawierający wybrane pozycje aktywów i pasywów (wskazane w ustawie),
• uproszczony rachunek zysków i strat,
• uproszczoną informację dodatkową.
Zgodnie z art. 48a i 48b ustawy o rachunkowości jednostka mała, której sprawozdanie podlega obowiązkowemu badaniu sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta zwolniona jest ze sporządzania zestawienia zmian w kapitale własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych. Dodatkowe uproszczenie wynika z art. 49 ust. 5, który zwalnia jednostkę małą z obowiązku sporządzenia sprawozdania z działalności Zarządu, pod warunkiem uwzględnienia w informacji dodatkowej noty dotyczącej nabycia udziałów własnych.
Uproszczenia w ewidencji
Oprócz uproszczeń dotyczących sporządzania rocznego sprawozdania finansowego ustawa o rachunkowości przewiduje dodatkowe ułatwienia w ujmowaniu niektórych transakcji gospodarczych. Od 2016 roku małe spółki mogły skorzystać z następujących udogodnień:
- klasyfikacja umów leasingu według kryteriów określonych przepisami prawa podatkowego zamiast przepisami art. 3 ust. 4 i 5 uor (wynika z art. 3 ust. 6 uor) – przepis ten pozwala na pozabilansową ewidencję leasingowanych środków trwałych, czyli na odnoszenie całej raty leasingowej bezpośrednio w koszty operacyjne
- brak obowiązku ustalania rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku (wynika art. 37 ust. 10 uor)
- wycena instrumentów finansowych na podstawie art. 28 i art. 35 ustawy o rachunkowości, bez konieczności stosowania rozporządzenia ministra finansów w sprawie zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu instrumentów finansowych z 12 grudnia 2001 roku z późniejszymi zmianami (wynika z art 28b. uor)
- obliczając koszt wytworzenia produktu zgodnie z art. 28 ust. 3 uor, jednostka może do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych, przy czym ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od ceny sprzedaży netto, (wynika z art. 28 ust. 4 uor)
Kolejne uproszczenia weszły w życie wraz z ustawą z dnia 9 listopada 2018 o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uroszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (DzU poz. 2244) i znalazły swoje odzwierciedlenie również w ustawie o rachunkowości. Nowe przepisy umożliwiły małym jednostkom:
- rezygnację z zachowania zasady ostrożności przy wycenie składników aktywów i pasywów w zakresie tworzenia odpisów aktualizujących wartość aktywów oraz tworzenia rezerw na zobowiązania (w tym na znane jednostce ryzyko i grożące straty) (wynika z art. 7 ust. 2b uor)
- możliwość dokonywania odpisów umorzeniowych i amortyzacyjnych środków trwałych według zasad podatkowych (wynika z art. 32 ust. 7 uor)
- niedokonywanie biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów dotyczących przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych, do katalogu tych rozliczeń zaliczają się m.in. tytuły dotyczące niewykorzystanych urlopów, odpraw emerytalnych i rentowych czy nagród jubileuszowych. (wynika z art. 39 ust. 6 uor)
Uproszczenia wprowadzone w 2018 rok dotyczą wyłącznie sprawozdań sporządzanych po 31 grudnia 2018, więc większości przypadków mogły być zastosowane do sprawozdań finansowych sporządzanych na dzień 31 grudnia 2019 roku. Z nowych uproszczeń, mimo statusu jednostki małej nie mogą korzystać spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne i spółki jawne lub komandytowe, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej – co wynika wprost z art. 7 ust. 2c, art. 32 ust. 8 oraz art. 39 ust. 7 ustawy o rachunkowości.
Na co zwrócić uwagę?
Przy stosowaniu uproszczeń przewidzianych w ustawie o rachunkowości należy pamiętać o tym, iż sprawozdanie finansowe powinno jasno i rzetelnie przedstawiać sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy Spółki. W przypadku, gdy uproszczenia powodują istotne zniekształcenie obrazu sytuacji spółki, wówczas nie powinny być one zastosowane. Za istotne należy uznać wszelkie informacje, które mogą wpłynąć na decyzję podejmowane na podstawie sprawozdań przez ich użytkownika. W polityce rachunkowości powinno się określić sposób ustalania istotności przyjętej podczas sporządzania sprawozdania finansowego, co pozwoli użytkownikowi na lepsze zrozumienie informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym.
Jak zostało wspomniane powyżej, należy pamiętać, że wszelkie użyte uproszczenia muszą zostać zawarte w polityce rachunkowości oraz we wstępnie do sprawozdania finansowego, a organ zatwierdzający sprawozdanie musi podjąć stosowną uchwałę, która może zostać podjęta w trakcie roku obrotowego z zastosowaniem od pierwszego dnia trwającego już roku.
Ważne również jest zachowanie porównywalności danych w zawartych sprawozdaniu finansowym, dlatego należy pamiętać o ujawnieniu wpływu zastosowanych zmian na dane finansowe, poprzez sporządzenie dodatkowej kolumny z przekształconymi danymi oraz zawarciu w informacji dodatkowej opisu wprowadzonych zmian.
____
Zachęcamy do kontaktu w razie jakichkolwiek pytań dotyczących przedstawionych powyżej kwestii
Konrad Dudziak
Supervisor
konrad.dudziak@bakertilly-tpa.pl
