Wycena należności wyrażonej w walucie obcej na dzień jej powstania
Prowadzenie ksiąg rachunkowych w Polsce regulowane jest ustawą o rachunkowości, która w art. 9 jednoznacznie wskazuje, że ewidencja księgowa powinna być prowadzona w języku polskim i w walucie polskiej. Oznacza to, że każda operacja gospodarcza wyrażona w walucie obcej, zanim zostanie ujęta w księgach rachunkowych, wymaga przeliczenia na złote polskie (PLN).
W przypadku należności w walutach obcych, obowiązek i sposób przeliczenia regulują w szczególności:
- art. 21 ust. 3 ustawy o rachunkowości, który nakłada wymóg, aby na dowodzie księgowym zamieścić przeliczenie jego wartości na PLN,
- oraz art. 30 ust. 2 ustawy o rachunkowości, który określa kursy stosowane do przeliczenia.
Kursy walut stosowane do wyceny
Na dzień powstania należności w walucie obcej (najczęściej dzień wystawienia faktury sprzedaży lub dzień wykonania usługi) stosuje się jeden z dwóch rodzajów kursów:
- Kurs faktycznie zastosowany w tym dniu, który wynika z charakteru operacji, stosowany w przypadku rzeczywistej wymiany walut np. sprzedaży waluty w banku, zakupu waluty lub zapłaty należności albo zobowiązania. Może to być kurs banku obsługującego jednostkę, kurs wynegocjowany indywidualnie, kurs kantoru lub kurs wynikający z kontraktu terminowego (forward, opcja walutowa), zgodnie z art. 30 ust. 2 pkt 1 UoR.
- Średni kurs NBP ogłoszony dla danej waluty z dnia poprzedzającego dzień operacji gospodarczej, który stosowany jest w pozostałych przypadkach, gdy brak jest faktycznej wymiany walut lub gdy zastosowanie kursu bankowego nie jest zasadne. Ten wariant jest najczęściej wykorzystywany do wyceny należności powstających w wyniku sprzedaży towarów lub usług, zgodnie z art. 30 ust. 2 pkt 2 UoR.
Przepis art. 30 ust. 2 ustawy o rachunkowości przewiduje, że standardowe zasady przeliczenia (czyli kurs faktycznie zastosowany lub średni NBP) nie mają zastosowania, jeśli odrębne przepisy dotyczą:
- środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej,
- środków z innych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG),
- bezzwrotnych środków z innych źródeł zagranicznych.
Wycena w przypadku rachunków walutowych
Jeśli należność w walucie obcej wpływa na rachunek walutowy jednostki istotne jest, że w takim przypadku bank nie dokonuje automatycznej wymiany waluty na PLN, a więc nie ustala kursu kupna/sprzedaży dla tej operacji. Oznacza to, że nie można przyjmować kursu banku z tytułu „zakupu” waluty, a właściwe jest zastosowanie średniego kursu NBP z dnia poprzedzającego dzień operacji. Tak przeprowadzona wycena pozwala zachować spójność i jednolite zasady w całym roku obrotowym, w związku z czym minimalizowane jest ryzyko błędów przy ustalaniu różnic kursowych.
Znaczenie dla ustalania różnic kursowych
Prawidłowe ustalenie kursu na dzień powstania należności jest ważne z punktu widzenia późniejszego obliczania różnic kursowych, zarówno dodatnich, jak i ujemnych. Jeżeli kurs w dniu spłaty jest wyższy od kursu początkowego (po którym dana należność została pierwotnie ujęta w księgach) to powstaje dodatnia różnica kursowa, zwiększająca przychody finansowe. Natomiast jeżeli kurs w dniu spłaty jest niższy, powstaje ujemna różnica kursowa, ujmowana w kosztach finansowych.
Na przykład, jeżeli faktura sprzedaży w USD zostanie wystawiona 10 sierpnia, a zapłata nastąpi 25 sierpnia, w dniu zapłaty należy porównać kurs z dnia poprzedzającego wystawienie faktury (przeliczenie początkowe) z kursem zastosowanym przy faktycznym wpływie środków. Różnice kursowe powstają, gdy kursy te różnią się i mają one bezpośredni wpływ na wynik finansowy jednostki.
Reasumując, zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, do wyceny należności w walutach obcych na dzień ich powstania przyjmuje się średni kurs NBP z dnia poprzedzającego datę operacji gospodarczej w większości przypadków sprzedaży towarów i usług lub kurs faktycznie zastosowany, gdy operacja wiąże się z rzeczywistą wymianą walut. Prawidłowy wybór kursu ma istotne znaczenie dla rzetelnego ujęcia operacji w księgach oraz późniejszego rozliczenia różnic kursowych wpływających na wynik finansowy jednostki.e roli przejrzystej polityki rachunkowości jako fundamentu wiarygodnego raportowania finansowego.
____
Sebastian Talar
Manager, Audit & Business Advisory
